Totdat het echte leven niet meer voelt als een film, gaan we wekelijks op zoek naar cinema buiten de filmzaal.

Emotie is ook een functie
Bij bouwen denk je meestal aan iets functioneels. Iets dat ons beschermt tegen de elementen en helpt bij leven en werken. Maar als mens heb je ook behoefte aan emotionele zaken – sfeer, identiteit, verwondering, status, mystiek enzovoorts. Dat zie je, sinds de oudheid al, ook terug in onze bouwwerken; soms is het het enige dat telt.
 
In de film
Als onze huizen en steden in het echte leven zo'n rol kunnen vervullen, dan kan een regisseur dat natuurlijk ook in een film gebruiken. Daar sta je als kijker misschien niet bij stil. Maar het maakt een wereld van verschil of een film zich afspeelt in een vervallen, sfeervol straatje in een sloppenwijk, in een fonkelende balzaal of in een anonieme betonnen woontoren. Een filmmaker die dat goed aanvoelt kan daarmee een film op een hoger plan tillen.

Niet altijd staan gebouwen alleen maar in de achtergrond. Het verhaal kan zich er ook in onderdompelen. Personages bewegen zich door vertrekken en over pleinen. Het perspectief verandert, de camera zoomt in, de focus van de lens verschuift. De kijker volgt de camera terwijl die draait, voortglijdt en stopt, stijgt en daalt. Er ontstaat een ervaring van diepte.

Er zit veel symboliek verborgen in onze plekken en verblijven. En dat zien we terug in filmbeelden: een poort wordt dichtgegooid in iemands gezicht. Een klemmend raam zwaait open na een lange winter. In een cel kijkt een klein venster uit op grootse landschappen. Op een intiem binnenplaatsje ontluikt de lentebloesem. De mogelijkheden voor een filmmaker zich via architectuur uit te drukken zijn eindeloos…

In de hoofdrol
Soms claimt architectuur zelf een prominente plek in het verhaal. Dat kan bijzondere ervaringen opleveren, zoals in de meeslepende, prachtig gestileerde werken van de Italiaan Paolo Sorrentino (zoals LA GRANDE BELLEZZA of LE CONSEGUENZE DELL'AMORE).

Maar het gebeurde al, bijna als doel op zich, in Duitse expressionistische films uit het interbellum: in de eerste horrorfilm, DAS KABINET DES DOKTOR CALIGARI* uit 1920, staan bouwwerken niet zomaar in beeld. Ze vormen onwerkelijke, theatrale omgevingen die de emoties van de personages lijken te verbeelden.

Ontworpen voor de kijker
En dan is er nog de architectuur waarin we naar film gaan: de bioscoop. Dat deden we rond 1900 gewoon in zaaltjes. Vanaf de jaren twintig kon je in weelderige bioscopen even het dagelijkse leven achter je laten. Weer later, in het oostblok, werden bioscopen neergezet op de meest prominente plekken in de stad – film was daar inmiddels het volksmedium par excellence geworden.

Geen bouwstijl die niet is vertegenwoordigd in de bioscoopbouw. Architecten ontlenen nu eenmaal prestige aan het ontwerpen van publieke gebouwen, en de bioscoop is misschien wel het meest publieke gebouw van de moderne tijd.

Toch kenmerken de laatste decennia van de bioscoop-architectuur zich, zeker in het buitenland, vooral door multiplexen – het woord klinkt al even onbevlogen als het fenomeen. Deze filmzaal-clusters vind je wereldwijd vaak op de bovenste verdieping, of in de kelder van een winkelcentrum. Achter de 'food court' met alle snacks van de wereld.

De huisvesting van de meeste nieuwe filmtheaters in Nederland volgt gelukkig een appetijtelijkere koers. Gouda is in dit alles prettig anders. Daar genieten we ook al meer dan veertig jaar van goede films. Niet groots of sjiek, maar gewoon fijn en low-profile in de Lethmaetstraat.

------
*) Online kijken: Vorige week een link naar het eerste sprookje, deze week naar DAS KABINET DES DOKTOR CALIGARI, de eerste horror uit de filmgeschiedenis. Maar deze (zwijgende) film is minstens zo beroemd om zijn abstracte expressionistische decors met scheve wanden en rare perspectieven. Het is een film als een schilderij waarvan de onderdelen direct tot de kijker spreken. DAS KABINET is gratis te bekijken op archive.org, met Engelstalige tussentitels en ondersteund door een klassieke soundtrack.

------
V O R I G E   I N T E R M E Z Z O ' S …

Over online film kijken: Festival-films via IFFR Unleashed en IDFA. Abonneren op, of huren bij MUBI, CineTree, CineMember en Picl. Het kanaal van De Filmkrant (Eyelet). Buitenlands aanbod en public domain, o.a. via Vimeo. Korte films op Darling Quarantine en De korte filmcollectie. Waarom cinema ook wel 'De zevende kunst' heet? De kunst van de filmposter. De geboorte van de film, cinematheken en het werk van filmpioniers. Scenario-schrijven volgens de Hollywood-toverformule. Leren over film: junior quiz, info voor scholieren bij EYE en filmcollege in 40 stappen van Mark Cousins. Kleding, mode, film en social media: (zelf)expressie vroeger en nu. Beter, mooier en ruimer: de metamorfose van onze filmzaal. Transformatie als paard van Troje om levensbeschouwing een film binnen te smokkelen. Kijken naar animatiesprookje DIE ABENTEUER DES PRINZEN ACHMED uit 1926.

Zie: INTERMEZZO 1 • INTERMEZZO 2 • INTERMEZZO 3 • INTERMEZZO 4 • INTERMEZZO 5 • INTERMEZZO 6 • INTERMEZZO 7 • INTERMEZZO 8 • INTERMEZZO 9

NB: het Filmhuis heeft met geen van de genoemde organisaties banden.

Het filmhuis is momenteel gesloten i.v.m. de corona-epidemie. Wij hopen u later weer te mogen ontvangen. Via onze wekelijkse nieuwsbrief praten we u ondertussen bij over 'cinema buiten de filmzaal'.

Per mail versturen we periodiek een nieuwsbrief met informatie en ons filmprogramma.
● meld u aan voor de nieuwsbrief

… kan vlakbij het Filmhuis, op parkeerterrein De Futseltuin, toegangelijk vanaf de Walvisstraat. U loopt vervolgens gemakkelijk binnendoor naar de Lethmaetstraat.